संस्कृती

वारली चित्रकला

जिल्ह्यामध्ये प्रामुख्याने वारली, कातकरी, मल्हार कोळी इत्यादी आदिवासी जमाती आहेत. आदिवासी सामाज्याने आपला सांस्कृतिक वारसा जपला असून त्यामधील वारली चित्रकला व तारपा नृत्य हि त्यांच्या समाजजीवनाची ओळख आहे.

वारली चित्रकारी आदिम काळापासून म्हणजे जेव्हा मनुष्य वास्तव्य करीत होता त्या काळापासून म्हणजे साधारपणे ११०० वर्षापासून जतन केलेली आहे.

या चित्रकलेमधे आदिवासी समाज्याच्या विविध चालीरीती तसेच दैनंदिन होणाऱ्या घडामोडी,आदिवासींच्या दैनंदिन जीवनात होणारे प्रसंग उदा. लग्न,नृत्य विविध सण निसर्गातील घडामोडी अशा प्रकारचे प्रसंग उत्तम प्रकारे चित्ररूपाने दाखवले जातात.

हि चित्रे कुठल्याही प्रकारचा रासायीनिक रंग न वापरता निसर्गापासून मिळणाऱ्या वस्तू, उदा, माती, तांदळाचे पीठ, वनस्पतीजन्य रंग व बांबूच्या काड्यांचे ब्रुश वापरून काढली जातात.

हि कला आदिवासींच्या जीवनशैलीच्या विविध पैलुंवर प्रकाश टाकणारी चित्रकला असून या चित्रकलेला भारतात तसेच परदेशात खूप मागाणी आहे.

तारपा नृत्य

वारली समाज उत्सवप्रिय आहे तसेच यासमाजात नृत्यालाही फार मोठे स्थान आहे. नवीन आलेल पीक, नवीन भाताची लागवड, पुजा, ई. सामान्य प्रसंग.. त्याचाही उत्सव साजरा करण्यासाठी हे नृत्य केले जाते. रात्री चंद्र दिसल्यावर नृत्य चालु होते आणि मग मध्यरात्री पर्यंत ते चालू असते. रिंगण, ताल, लय आणि सुरावटीवर होणारे हे नृत्य म्हणजे सामूहिकनृत्याचा उत्कृष्ठ उदाहरण आहे. ‘तारपा’ हे एक प्रकारचे वाद्य (wind instrument) आहे. सुकलेला भोपळा आतून कोरून, पोकळ बनवून हे वाद्य तयार करतात. नृत्य स्थानाच्या मध्यभागी एकजण तारपा वाजवत असतो. एक स्त्री आणि एक पुरुष असे एकानंतर एक गोलाकार हातात हात गुंफून नृत्य करतात. नृत्याच्या वेळी तारपा वाजवणार्‍याच्या दिशेने सर्वजण पाठमोरे असतात. आणि हे पुर्ण नृत्य असेच पाठमोरे पुढे जातच करतात. नृत्य करताना वारली स्त्रिया केसांचा अंबाडा घालतात. तारपा नृत्यात वारली आदिवासी हातात हात गुंफून गोलाकार नृत्य करीत असल्याने हे नृत्य म्हणजे त्यांच्या सहकार्याचे प्रतिबिंबच आहे.